Wetgeving
Alles over de Wet Verduidelijking Burgerschapsopdracht
Na jaren van discussie in het kabinet en de Tweede Kamer was het in de zomer van 2021 dan zover: het wetsvoorstel Verduidelijking Burgerschapsopdracht werd aangenomen. Hier leggen we uit wat dat voor scholen in het primair en voortgezet onderwijs betekent. En hoe je als school aan de wet kan voldoen. Ook in het middelbare beroepsonderwijs zijn de nodige veranderingen op komst. Spoiler alert: voor de meeste scholen is er werk aan de winkel.
Wet Verduidelijking Burgerschapsopdracht in een notendop
- Nieuwe wet Verduidelijking Burgerschapsopdracht: wat betekent dit voor scholen?
- Zorgen over polarisatie, participatie en de manier waarop we met elkaar samenleven.
- Eisen nieuwe wet: doelgericht en samenhangend, basiswaarden, sociale competenties, schoolcultuur.
- Inspectie vraagt om uitgewerkte visie, leerlijn, evaluatie, verantwoording in schoolplan en -gids.
- Veranderende verenigingsafspraken en wetgeving voor het MBO
Waarom is er een nieuwe wet?
Daar zijn een paar redenen voor. Ten eerste staat burgerschapsonderwijs in de aandacht omdat er zorgen zijn over de gebrekkige democratische kennis en vaardigheden van leerlingen, zoals het verschillende nationale en internationale onderzoeken blijkt. Daarnaast zijn er zorgen over ongelijke democratische kansen. De verschillen tussen leerlingen in het vmbo en het vwo zijn groot, evenals de verschillen tussen scholen. Dat is niet zo gek, want er was lange tijd geen duidelijk wetgeving.
Ten tweede maakt de Tweede Kamer zich zorgen over hoe we met elkaar samenleven. Volgens het SCP vinden Nederlanders dit al jaren het grootste nationale probleem. Onderzoek van het CBS laat zien dat 8 op de 10 Nederlanders vindt dat er (grote) spanningen zijn tussen verschillende groepen in de samenleving.
Ten derde hebben politici zorgen over scholen die zich afkeren van de democratische samenleving, of de rechtsstaat niet respecteren. Hoewel deze zorgen beperkt blijven tot een kleine minderheid van scholen – met het Cornelius Haga Lyceum als meest prominente voorbeeld – is de politieke aandacht voor deze scholen groot.
Tot slot gaven scholen aan dat de vorige wet voor burgerschapsonderwijs te weinig handvatten bood. Het was niet duidelijk wat er van scholen verwacht werd als het gaat om burgerschapsonderwijs.
Welke eisen stelt de nieuwe wet aan scholen?
Voor het MBO zijn er op dit moment weinig harde eisen, maar is er een inspanningsplicht die per ROC en opleiding heel verschillend wordt ingevuld.
Het burgerschapsonderwijs op basis- en middelbare scholen moet aan de volgende eisen voldoen:
1. Het moet doelgericht en samenhangend zijn.
2. Het moet kennis van en respect voor de basiswaarden van de democratische rechtsstaat en van diversiteit bevorderen.
3. Het moet de ontwikkeling van sociale en maatschappelijke competenties (ook wel: burgerschapscompetenties) bevorderen.
4. Het moet plaatsvinden in een schoolcultuur die in overeenstemming is met de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, en leerlingen moeten actief oefenen met deze waarden en de spanningen tussen die waarden.
Daarnaast kunnen we sommige bestaande kerndoelen voor vakken als Wereldoriëntatie, Nederlands of Maatschappijleer ook als burgerschapsonderwijs aanmerken. In onze advies- en ontwikkeltrajecten bouwen we daarom op die kerndoelen voort.
Wat moet je dan laten zien als school?
De Inspectie zal vragen over deze eisen gaan stellen. Je moet er verantwoording over afleggen in je schoolplan en schoolgids. Verder moet iedere basis- en middelbare school ook het volgende kunnen laten zien:
De lessen, projecten en omgangsvormen die samen het curriculum en de schoolcultuur voor burgerschap vormen kunnen uitdagend zijn om te geven. Daarom kan de Inspectie je ook vragen om aan te geven in welke mate collega’s worden ondersteund en geprofessionaliseerd.
In onze begeleidingstrajecten bouwen we altijd voort op wat al goed gaat in een school, zorgen we dat je aan de wettelijk eisen voldoet én houden we oog voor schooleigen ambities en uitdagingen. Want juist wat jouw school bijzonder maakt leidt vaak tot inspirerende gesprekken en praktijken.
‘Elke school in Nederland in staat stellen om goed burgerschapsonderwijs
te geven. Dat is onze missie.’
Hoe ziet de toekomst er uit?
Primair en voortgezet onderwijs
Voor het primair en voortgezet onderwijs blijft wetgeving en toezicht in ontwikkeling. Nu burgerschapsonderwijs een basisvaardigheid is nemen de verantwoordingeisen in de Onderzoekskaders van de Inspectie toe. Daarnaast is de herziening van het curriculum gaande. De herziening bestaat uit concretere leerdoelen voor burgerschapsonderwijs voor het PO en de onderbouw van het PO plus een aanpassing van het Maatschappijleercurriculum. Scholen hoeven daar op dit moment nog niets mee, maar over een tot drie jaar waarschijnlijk wel. Als je daar met ons op wil anticiperen, kan dat.
Middelbaar beroepsonderwijs
Voor het MBO zijn er in 2022 vijf verenigingsafpsraken gemaakt:
1. Elke school expliciteert een visie op burgerschap en maakt deze zichtbaar
2. Scholen stellen docenten aan op basis van het bekwaamheidsprofiel (en scholen waar nodig bij)
3. Scholen nemen burgerschap op in de PDCA-cyclus
4. Scholen prioriteren burgerschap en reserveren tijd en budget
5. De inspanningsverplichting in het Examen- en kwalificatiebesluit (EKB) wordt versterkt
Daarnaast kondigde minister Dijkgraaf in juli 2023 aan dat ook de wettelijke lat voor burgerschapsonderwijs omhoog gaat voor het mbo. De minister constateert namelijk de kwaliteit van het burgerschapsonderwijs sterk uiteenloopt en nog te vaak onder de maat is, dat studenten nog te vaak niet genoeg geïnspireerd en uitgedaagd worden en dat de de docent onvoldoende houvast heeft bij het vormgeven van het burgerschapsonderwijs.
Daarom komen er onder meer duidelijke kwalificatie-eisen, een resultaatverplichting, aandacht voor professionalisering van docenten en monitoring van wat studenten leren.
Vragen over de wetgeving?
Wil je alvast inspelen op nieuwe ontwikkelingen?
We ondersteunen je graag.
Plan een afspraak in voor een kennismaking. Of het nou gaat om een wettelijke eis, professionalisering of een pionierend project. We kijken samen naar de mogelijkheden voor jullie situatie.