Deze keer delen we de favoriete werkvorm van Robin de Jager. Robin is een drukbezet man: hij werkt op het Anna van Rijn College in Nieuwegein als maatschappijleerdocent en burgerschapscoördinator en ontwikkelt daarnaast een nieuwe methode voor maatschappijleer. Zijn werkvorm ‘Algemeen belang’ laat leerlingen verkennen op welke manieren zij (als democratische burgers van onder de 18) invloed uit kunnen oefenen en hun belangen kunnen behartigen.
Algemeen belang
1. Robin laat zijn leerlingen eerst nadenken over het verschil tussen persoonlijk en algemeen belang. Dat doet hij met een aantal voorbeelden, zoals: “Jij zou misschien het liefst willen zien dat er een grasveldje voor je huis staat, in plaats van een doorgaande weg. Het is in jouw persoonlijk belang dat het daar groen en rustig is, en dat je lekker kunt voetballen. Maar het kan in het algemeen belang zijn dat die weg daar wel loopt, zodat mensen zo snel mogelijk naar hun werk kunnen komen en ambulances doorgang kunnen vinden.”
2. Robin laat alle leerlingen vervolgens twee dingen opschrijven: iets wat zij willen veranderen dat in hun persoonlijke belang is, en iets wat ze willen veranderen dat in het algemeen belang is. Dit kan vlot, leerlingen hebben genoeg aan 2 of 3 minuten. Door vervolgens wat voorbeelden van leerlingen terug te koppelen, checkt Robin of het onderscheid tussen persoonlijk en algemeen belang voor iedereen duidelijk is.
3. Vervolgens maakt Robin groepjes van 4 leerlingen die met elkaar delen wat ze hadden opgeschreven bij de vraag over algemeen belang. Het groepje kiest een van de antwoorden en gaat daar samen een plan voor maken. Dit zijn wat voorbeelden uit de lespraktijk van Robin:
- Het stemrecht moet verlaagd worden naar 16.
- De doodstraf moet opnieuw worden ingevoerd.
- Er moet een maximumleeftijd komen voor stemrecht.
- Er moet meer aandacht komen voor klimaatverandering.
Maar hoe gaan leerlingen dat voor elkaar krijgen, als ze nog geen actief of passief stemrecht hebben? Door de eerste 23 artikelen van de Grondwet te bestuderen zien leerlingen over welke mogelijkheden zij wel beschikken om verandering te maken. Denk bijvoorbeeld aan het recht op betoging (artikel 9) of het petitierecht (artikel 5). Tip van Robin: er bestaat een gratis Grondwet-app met alle artikelen in eenvoudig Nederlands. Je kunt daar ook een hand-out van maken.
4. Tot slot krijgen de groepjes 20 minuten om hun plan in de vorm van een pitch te gieten. Daarna voeren zij die pitch uit voor de andere groepjes. De leerlingen moeten in een minuut kunnen uitleggen wat het probleem is, waarom dat probleem oplossen in het algemeen belang is, en hoe hun oplossing eruitziet.
Wat gebeurt er met leerlingen tijdens ‘Algemeen belang’?
- Omdat ze veel vrijheid krijgen in het bepalen van het probleem en de oplossing, zijn leerlingen intrinsiek gemotiveerd.
- Vaak denken leerlingen bij democratie alleen aan stemmen. Met deze werkvorm ontdekken ze dat er veel meer manieren zijn om als je democratisch burger te manifesteren.
- Zowel leraar als leerlingen krijgen inzicht in welke maatschappelijke kwesties spelen in de klas.
Robin had wel drie werkvormen die in aanmerking kwamen voor deze reeks, en liet mij er uiteindeljk een kiezen. Hoewel het stuk voor stuk toffe werkvormen waren, koos ik deze omdat ik vaak vragen van leraren krijg over dit aspect van burgerschapsvorming. Het is niet makkelijk om je leerlingen het belang en de breedte van democratie te laten ervaren, maar deze werkvorm doet precies dat. ‘Algemeen belang’ laat leerlingen ontdekken welke handelingsperspectieven zij hebben. Dat is een goede manier om democratische machteloosheid bij jongeren tegen te gaan.
